Aşı Tedavisi Covid-19’u Bitirecek mi?
Pandeminin başından beri geçen 6 aylık sürede tüm umutlar hala varsayımsal bir durumda olan aşı tedavisine kilitlendi. Evde durmamız gerekebilir: aşı bulunana kadar. Okulları kapayın: aşı bulunana kadar. Maske takın: aşı bulunana kadar. Eski hayatımıza dair tüm alışkanlıklarımız Covid-19 aşısının bulunacağı güne kadar ertelenmiş durumda.
Bunun yanında her haftaya yeni bir “aşı bulundu” haberiyle başlıyoruz. “Erken başarı”, “umut vadeden ilk sonuçlara göre”, “aşı umuduyla yükselen borsalar” gibi haberlerle sürekli olarak belirsiz bir tarihe umudumuzu erteliyoruz. Peki gerçekten Covid-19 aşısı bu yüksek beklentileri karşılayabilecek güçte mi? Uzmanlara göre, aşı muhtemelen Covid-19 hastalığını tamamen bitirmeyecek. Kesin olansa aşı çıksa bile hayatımız bir anda eski haline dönemeyecek.
Biyolojik olarak, Covid-19 virüsüne karşı herhangi bir aşının tam bir koruma sağlaması imkansız. Lojistik olarak, üreticiler yüzlerce milyon aşı dozunu üretmek zorunda ve bunu daha önce görülmemiş bir teknolojiyle yapacaklar. Fakat en basitinden yüz milyonlarca aşının doldurulacağı cam şişeler için bile büyük bir rekabet yaşanacak.
Tüm bunlar yetmezmiş gibi toplumların önemli bir kısmı Covid-19 aşısını yaptırmayacaklarını şimdiden söylüyorlar. Aşı tedavilerine karşı oluşan bu 21. Yüzyıl’a has bilim karşıtlığından şüphe o kadar yaygın ki, koronavirüs aşısı bile tam olarak sürü bağışıklığını sağlayacak düzeyde uygulanamayabilir.
İyi haberse 2020’nin sonuna doğru artık bilimsel olarak işe yaradığına inandığımız bir Covid-19 aşısı geliştirilmiş olacak. Covid-19 virüsü, HIV (Aids hastalığına yol açan virüs) gibi aykırı bir virüs değil. Bilim insanları daha şimdiden 200’e yakın aday aşı keşfettiler ve bunların 50’ye yakını insan denemelerine başladı bile. İnsan denemeleri 3 fazdan oluşuyor. Faz-1 güvenli kullanım için, Faz-2 etkililik ve doz ayarlaması için, Faz-3 ise onbinlerce insan üzerinde denenerek uzun vadeli etkilerinin görülmesi için yapılıyor. Şimdiden ona yakın aşı Faz-3’e geçmiş durumda ve alışılagelmiş bilimsel süreçte Faz-3 birkaç ay kadar sürüyor. Bu durumda aşının 2020’nin sonuna kadar hazır olması bekleniyor. Fakat doğru ve güvenli aşı bulunduktan sonra bile aşının herkese ulaştırılması da yavaş bir süreç olacağa benziyor.
Aşıların mantığı, insanlarda bağışıklık sistemini korkulan hastalığa yol açmadan aktive edebilmek. Bu yüzden güçsüzleştirilmiş virüslerle, virüslerin içindeki roteinlerle, hatta virüsün proteinini taklit eden mRNA genleriyle yapılabiliyor. Aşı yaptırmak demek, aslında hastalığı, hasta olmadan geçirmiş olmanız demek. Henüz daha Covid-19’un insanlar üzerindeki uzun vadeli etkilerini bilemiyoruz. Gene de uzmanlara göre Covid-19 aşısı enfeksiyona karşı işe yarayacak.
Aşı ile oluşturulan bağışıklıklar, hastalığı geçirmiş insanların bağışıklığına göre daha zayıf bağışıklıklar sağlar. Aşılar genellikle kas dokusuna enjekte edilir ve antijenin kana karışmasıyla bağışıklık sisteminin aktive olması beklenir. Böylelikle aşılar sayesinde vücudunuz hastalığa karşı antikor üretir ve bu antikorlar vücudunuzda kaldığı sürece, antijenle her karşılaştığınızda bağışıklık sisteminiz işgalci gücü tanır ve onunla savaşarak yener.
Normalde aşılar çoğunlukla kas dokusuna uygulanırlar. Fakat solunum yolu hastalıklarına yol açan virüsler genelde solunum yolu bölgelerinde ikamet ederler. Burun ve boğazın içindeki mukus dokulara sızarak oralarda kendilerine bir alan yaratırlar. Aşılar kas dokusuna uygulandığında antikorları kanda yaratırlar ve bu antikorlar solunum yolundaki mukus dokuların içinde koruma sağlayamayabilirler. Bu yüzden virüsün vücuda yerleşmesinde tam bir koruma sağlayamazlar. Gene de kandaki antikorlar vücudumuzdaki daha derin dokuları koruyabildikleri için virüslerin akciğerlere inmesine engel olabilirler. Bu da Covid-19 enfeksiyonunun ölümcül olmasına karşı güçlü bir engel oluşturmamızı sağlar. Sonuç olarak, aşıdan beklentimiz hastalığın ağır bir enfeksiyona dönüşmesini engellemek. Bulunacak Covid-19 aşısı muhtemelen tam bağışıklık sağlayarak virüsü tamamen yok etmeyecek ama vücudumuzun daha kolay savaşmasını sağlayacak.
Bununla ilgili her sene güncellenen grip aşılarını göz önüne getirebilirsiniz. Grip aşıları, tam koruma sağlayan kızamık, çocuk felci aşıları gibi tam bir koruma sağlamazlar. O yüzden bir aşı tedavisinin başarı kriteri %50 oranda enfeksiyonu yumuşatabilmesi veya engelleyebilmesiyle ölçülür. Sonuç olarak, Covid-19 aşısından beklentimiz virüsü tamamıyla yok etmesi değil, Covid-19 ile yaşamayı kolaylaştırması olacak. Anlaşılan o ki aşı bulunsa dahi virüs uzun bir süre bizimle kalacak ancak bir noktada pandemi dediğimiz içinde bulunduğumuz aşı sayesinde sona erecek.